در حال ویرایش بحث کاربر:Wikiadminuser (بخش)

== خوانش تاریخی: بررسی اجمالی و گذرای سیر تحول عدالت، عقلانیت و معنویت پس از انقلاب ==
'''* نکته‌ای قبل از تحریر:'''
این متن سرشار است از گزاره‌های تاریخی و شواهد مثال.
رجوع به تاریخ و گزاره‌های تاریخی، عبرت‌پژوهانه است.
گاهی در باب هر گزاره‌ای می‌توان چند جلد کتاب را تاریخ‌نگاری نمود. اما اصل بر اجمال‌گویی و تلاش برای اشاره به عبرت بوده است.
در نتیجه، بیشتر از آن که مناقشه به سمت شواهد مثال برود، عبرت برآمده از شواهد است که محل مُداقه و گفتگو ست. هر ناقدی می‌تواند، شواهدی را رد یا اصلاح نماید؛ اما تاکید متن بر عبرت و تحلیل کلان برآمده از این شواهد مثال است.

=== مدعای تاریخی عبرت‌پژوهانه: ===
{{نقل قول|هر گاه این سه «عدالت عقلانیت معنویت» در کنار یکدیگر مورد توجه حرکت کلی جریان انقلابی و مذهبی قرار گرفت، این ثمرات حاصل شد:
* خروج از انفعال
* قدرت همراه‌سازی مردم
* غلبه در فضای سیاسی اجتماعی
* پیشتازی در فضای گفتمانی و فرهنگی}}
{{نقل قول|افول‌ها، مغلوب گفتمانی اجتماعی و سیاسی شدن‌ها، انفعال‌ها نیز، غالبا ریشه در برهم خوردن این حرکت سه‌وجهی دارد.}}

=== معنی در کنار یکدیگر قرار گرفتن «عقلانیت عدالت معنویت»: ===
{{نقل قول|
# حرکت کلی جبهه شامل هر سه بوده و این سه در حرکت کلی جناح مومن مورد توجه بودند. احساس این که هر سه مقوله در جبهه، به خوبی با هم پیش می‌روند
# عناصر فعال میدان‌دار، پیشران‌ها، عناصر گفتمان‌ساز و نهاد های محوری غالبا داعیه‌دار هر سه و پیشبرده و یا لااقل توصیه‌کننده به هر سه بودند.
# محیط‌های اصلی و فرآیند های تربیت محیطی و غیر محیطی معمولا به هر سه عنایت داشته است.
# برخی عملیات‌های کلانی وجود داشته است که معمولا هر سه یا بخش عمده‌ای از آن را در بر می‌گرفت.
}}

'''توجه حرکت جمعی جبهه انقلاب و جناح مومن انقلابی به هر سه مقوله'''
'''رهبران: نقطه توجه همزمان عناصر و نهاد های پیشران'''
'''محیط: محیط های کانونی، محل پرورش هر سه اینها با هم'''
'''عملیات‌ها: برخی عملیات‌های کلان جبهه که هر سه را درهم تنیده دارد'''

=== منطق دسته‌بندی در تحلیل تاریخی این دفتر ===
'''چرایی تقسیم فعالیت‌ها به سه دسته:'''
آن چنان که گفته آمد بخشی از فعالیت‌ها، از حیث عنصر فعال مشترک، از حیث محیط‌های مشترک (مانند دانشگاه، هیات و...)، از حیث پیشران‌ها و رهبران واحد و از حیث عملیات‌های در هم تنیده مشترک، غالبا در نسبت با هر سه قابل تحلیل هستند؛ یعنی می‌توان محیطی مانند دانشگاه و فعالیت‌های صورت گرفته در آن را هم از حیث عدالت، هم از حیث معنویت و هم از حیث عقلانیت، تحلیل کرد.

اما با این وجود، کار تحلیل، تجزیه و ترکیب داده‌های پیچیده و چند وجهی است.
از این روی در این دفتر، برای تقریب به ذهن و برای بیان نقاط غیر مشترک، فعالیت‌های به سه دسته تقسیم شده‌اند و آن فعالیت‌هایی که به هر کدام از این سه نزدیک بودند، در آن دسته بیان شده‌اند. هر چند که بخش قابل توجهی از فعالیت‌های صورت گرفته حول محور «عقلانیت عدالت معنویت»، در میدان واقعیت، در هم تنیده و توامان هستند؛ اما

*** در نتیجه آمدن یک موضوع ذیل عقلانیت، الزاما به معنای غفلت آن از دو تای دیگر نبوده بلکه از نظر این متن، به این نقطه التفات بیشتر داشته است. اما وجه صحیح‌تر که نگارشش بسیار مشکل است، چیزی شبیه به شکل زیر است:

=== نگاه تاریخی کلان به مقاطع نصرت‌ها و شکست‌های معاصر ===
'''مقاطع نصرت الهی و ظفر برای حرکت انقلابی'''
بر اساس این سه‌گانه می‌توان مقاطعی که نصرت الهی به کمک جریان اسلام ناب آمده و ظفر و غلبه حاصل شده است را تحلیل کرد؛ یعنی دوره‌هایی که این سه درکنار یکدیگر و گره خورده باهم رشد یافتند و جریان انقلابی هر سه را بر سر دست گرفت و برای آن مجاهدانه به میدان مبارزه و تنازع آمد، نصرت و ظفر یافت:

* '''پس از شهریور 1320'''
{{نقل قول|تحولات پس از شهریور 1320 را که جریان مسلمان و حزب اللهی پس از یک دوره سخت و مقهوریت، مشروطه شکست خورده، دیکتاتوری رضاخانی و ترک‌تازی جریان روشنفکری در ایجاد تحولات شگرف در کشور، اشغال ایران و...، دوباره سر برآورد و توانست جریان اجتماعی را دست بگیرد و ساختارهایش را سامان دهد و فضای گفتمانی خویش را ایجاد کند و سیاست را دستخوش تغییرات جدی کند، مقطعی پر ظفر است که می‌توان رفتار و حرکت جریان انقلابی و مذهبی را بر اساس «عقلانیت عدالت معنویت» در آن دوره تحلیل نمود.}}

* '''سال‌های 40 تا 57'''
{{نقل قول|تحولات سال‌های 40 تا 57 را که جریان اسلامی و انقلابی دست به یک انقلاب بزرگ زد و دوباره از انفعال خارج شد و توانست مردم را با خود همراه کند را نیز می‌توان بر اساس فعال شدن عناصر انقلابی ذیل راهبری امام در این سه بعدِ «عقلانیت عدالت معنویت»، تحلیل کرد.}}

* '''سال‌های ابتدایی دهه 60'''
{{نقل قول|در این ایام، که با روی کار آمدن بازرگان، رای بالا و رویکرد مردم به جریان بنی‌صدر، سازماندهی اجتماعی پرتوان و گسترده سازمان مجاهدین و...، جریان انقلابی، دچار انفعال و ضعف شده بود، سه‌گانه «عدالت عقلانیت معنویت» چاره‌ساز شد. حرکت کلی انقلاب و عناصر انقلابی، با هوش قوی و راهبری حضرت امام و با دست گرفتن عدالت و عقلانیت و معنویت، توانستند رویکرد مردمی را به سمت جریان اصیل انقلابی تغییر دهند و غلبه و نصرت پیدا کنند.}}

* '''سال‌های ابتدایی دهه 80'''
{{نقل قول|پس از پایان جنگ و با روی کار آمدن دولت تکنوکرات و پس از آن جریان اجتماعی دوم خرداد، تحولات و تغییرات چشم‌گیری، رخ داد. اما جریان انقلابی، مبارزه خلاقانه و سرسختانه‌ای را بر محور این سه‌گانه (عقلانیت، عدالت و معنویت) شکل داد. نصرت اللهی نیز به مثابه یک سنت، باز هم به ظفر و فتح انجامید و جریان انقلابی از انفعال خارج کرد.}}

* البته در تمامی این مقاطع نباید از نصرت و امداد های الهی مانند برکت خون شهدا غافل شد. تمامی این حرکت‌های مدبرانه در پیش‌بری عقلانیت عدالت معنویت به لطف الهی و به قاعده ان تنصر الله ینصرکم تبدیل به نصرت و ظفر و رویکرد مردمی و... شده است.

=== مقاطع شکست و انفعال و... ===
* بر اساس همین شیوه از تحلیل، مقاطعی که شکست و انفعال و مغلوب شدن گفتمانی و عدم رویکرد مردمی برای جریان مسلمان و انقلابی پدیدار گشته است، سبب عدم توجه توامان به این سه‌گانه بوده است.
* در زمان‌هایی که پس از ظفر و غلبه گفتمانی، شکست و انفعال به سراغ جریان انقلابی آمده است، انحراف از اسلام ناب محمدی را، که همان بر هم خوردن این سه‌گانه است، می‌توان اصلی‌ترین سببِ هزیمت تصور کرد.

*** در ادامه کوشیده شده است تا مقاطع پس از پیروزی انقلاب به ویژه سال‌های پس از جنگ، به صورت اجمالی و در بستر اثبات مدعای بیان شده، تحلیل و ارزیابی شود. تا از فحوای این گزاره‌های تاریخی، عبرت‌ها استخراج گردد و تبدیل به پیشنهاد راهبردی برای وضع امروز گردد.

* گزاره‌های آمده قطعا نیازمند ضریب‌بندی و دسته‌بندی است اما در این مقام تنها به عنوان شاهد مثال آورده شده‌اند.

{| class="wikitable"
|+ جدول تحلیل مقاطع نصرت و ظفر + هشت سال دفاع مقدس
|-
! دوره تاریخی
! عقلانیت
! عدالت
! معنویت
|-
| پس از شهریور 1320
| 
* فعال شدن در فضای آزاد اندیشی
* نگارش انبوه کتاب‌های اندیشه اسلامی
* سامان یافتن شبکه تبلیغ معطوف به اسلام اجتماعی و انقلابی
| 
* مبارزه با نظام ظالم
* مبارزه با اشغال ایران و استعمار
* دفاع جدی از منافع ملی مانند ملی شدن صنعت نفت
* و...
| 
* بازگشت موج دین‌خواهی
* زنده کردن مفهوم جهاد و شهادت
* شکل‌گیری گسترده مجالس روضه و عزاداری
|-
| 1340 تا انقلاب
| 
* به دست گرفتن آزاد اندیشی
* نهضت سخنرانی فکری: آمدن اندیشه از میان حوزه و دانشگاه به میان مردم
* انبوه محصولات فکری دارای بلاغت
* فعال و گفتمانی عمل کردن نسبت به شبهات و مسائل و...
* سازماندهی در دانشگاه و حوزه برای مبارزه فکری و افزایش عقلانیت (انجمن‌های اسلامی و مدارس علمیه انقلابی و....)
* و...
| 
* مبارزه با نظام ظالم شاهنشاهی
* مبارزه با آمریکا به مثابه نماد شیطان بزرگ و ظلم بر مستضعفین
| 
* فرهنگ مبارزه و شهادت
* جهت‌دهی انقلابی به روضه امام حسین علیه السلام
* شکل‌گیری جریان مهدویت با دعاهای ندبه
|-
| ابتدای دهه شصت
| 
* شکل‌گیری جریان آزاد اندیشی با فعال بودن جریان انقلابی
* استفاده از رسانه برای افزایش عقلانیت اجتماعی
* استفاده از تبلیغ عمومی برای افزایش عقلانیت
* انبوه محصولات فکری مردمی
| 
* به دست گرفتن گفتمان عدالت‌خواهی
* شکل‌گیری انبوه جریان‌های خدمات به مردم توسط عناصر انقلابی عدالت‌خواه
| 
* پدیدار شدن جنگ و زنده شدن معنویت جهادی و شهادت و روحیه مقاومت
|-
| هشت سال دفاع مقدس
| 
* گرایش جریان فکری انقلابی به نیروسازی فکری در قالب دانشگاهی
* افول ناگهانی جریان آزاد اندیشی
* تصفیه شدید جریان رقیب گفتمانی در حوزه سیاست نیز به این افول کمک کرد.
* خالی شدن میدان از عناصر بزرگ گفتمانی
* گسترش تریبون مردمی نماز جمعه و البته کم‌رنگ شدن محافل مردمی اندیشه‌ای
* کم شدن آثار ترویجی فکری
| 
* پیشرفت عدالت انقلابی با جریان جهاد در روستاها و شهرستان‌ها
* مبارزه با استکبار جهانی و تقویت حس عدالت‌گرای مردم
* حضور جریان چپ‌گرا به مثابه داعیه‌داران عدالت در دولت (عدالت شعار محوری دولت)
* تضعیف حرکت‌های عدالت‌گرایانه در میان عموم عناصر انقلابی
| 
* جنگ و شهادت و روحیه مقاومت، محور اصلی معنویت در جامعه است.
* محوریت ارزش‌های زهد در جامعه با غلبه گفتمانی رزمندگان
|}
</blockquote>
=== تحلیل سه‌گانه عقلانیت، عدالت و معنویت: اواسط دهه هفتاد تا میانه دهه 80 ===
پس از سال‌های جنگ با حاکم شدن جریان تکنوکرات و با تحولات رسانه و سینما، تغییرات شگرفی در زندگی اجتماعی ایجاد شد، آن چنان که بعد از چند سال، عناصر انقلابی و مومن احساس کردند که جامعه انقلابی در حین فروپاشی است و انقلاب در آستانه سقوط است. سرعت این تغییرات در مواردی زیاد بود از جمله:
# تغییر ظواهر
# تجمل‌گرایی
# تغییرات سنن اجتماعی
# رفاه‌گرایی
# جریان تحول در خانواده / درگیری با خانواده سنتی / مقابله با جمعیت (دو تا بچه کافیه) و ..
# شکل‌گیری روابط دختر و پسر ها به شکل ناهنجار
# رشد شدید معضلات و آسیب‌های اجتماعی
# فربه شدن و واضح شدن جریان فرهنگی ضد انقلاب با گستره محصولات ضد دین و انقلاب
# حاکم شدن گفتمان آزادی‌خواهی و رفاه‌زدگی و...
# شکل‌گیری فضای اندیشه‌ورزی روشنفکری در دانشگاه و اجتماع و...
# و...

اما جریان انقلابی در برابر این تحولات شوک‌آور سریع، با هدایت امام خامنه‌ای و با هوش اجتماعی بسیار بالا، توانست در سه حوزه عقلانیت، عدالت و معنویت، خویش را بازسازی کند و روابط اجتماعی و تاثیر اجتماعی را افزایش دهد و اعتماد مردم را به جریان انقلابی برانگیزد و سبب شود تا سال‌های تحول‌آفرین دهه 80 رخ دهد.

==== تحولات حوزه عقلانیت: ====
مهم‌ترین عنصر در حوزه عقلانیت، شکل‌گیری فضای آزاد اندیشی و به دست گرفتن این فضا توسط عناصر انقلابی بود. البته تلاش جریان عقلانیت برای گفت‌وگو با مردم در این زمان بسیار شگرف بود:
# طرح ولایت (این طرح‌ها همچون بسیاری دیگر از داده‌هایی که در اینجا آمده است می‌توان در نسبت با معنویت و عدالت هم ترسیم کرد)
# کانون طلوع (جمعی از شاگردان آیت الله مصباح و فضلای حوزه که عزم بر پاسخ به شبهات و نگارش مقالات در نشریات داشتند)
# پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (به مثابه کانون تجمع عناصر انقلابی گفتمانی در نیمه اول دهه هفتاد)
# کانون اندیشه جوان
#